Ao derrubarse todo… temos unha oportunidade

En último términos, todo se reduce a la cuestión de hasta qué punto estamos dispuestos a aligerarnos y soltar nuestros apegos. ¿Hasta qué punto estamos dispuestos a ser honestos con nosotros mesmos?

PEMA CHÖDRÖN, Cuando todo se derrumba, p.33

A Coruña, 31 de marzo de 2020

Tomando inspiración do libro When things fall apart de Pema Chödrön (non se traduciu ao galego, mais si se pode atopar en castelán co título de Cuando todo se derrumba), adopto o presente momento de caos debido á pandemia como punto de partida para propoñer unha reflexión sobre a mesma condición existencial dos momentos de crise, coas súas características intrínsecas. Saben, unha desas situacións de vida nas cales todas as nosas certezas parecen derribarse, derrocadas por algo máis forte ca nós. Os momentos nos que temos que mirar na cara o feito – que normalmente preferimos esquecer (ou, na verdade, ignorar) – de que non o temos todo baixo o noso control. Momentos que nos constrinxen a recoñecer a incerteza da existencia e, por conseguinte, os nosos límites. É dicir, a nosa intrínseca, estrutural vulnerabilidade. Ou, para utilizarmos termos menos negativos, un momento no que hai que ter a coraxe de deixarmos saír unha bágoa dos nosos ollos, quitármonos a armadura, e sermos finalmente honestos con nós mesmos. Non sei para vós, máis para min sempre foi unha das tarefas máis difíciles. Con todo, esta é parte integrante do noso camiño cara o autocoñecemento. Non que sexa obrigatoria, claro, mais negarse a facelo implica renunciarmos a medrar. Persoalmente, creo que isto é un prezo demasiado alto para pagarmos.

En liña teórica, creo que todos sabemos que o sufrimento e a incerteza son parte da vida. Na práctica, non obstante, moi a miúdo nos atopamos a loitar contra a dor, a facer todo o que podemos para minimizarmos o sufrimento e maximizarmos o pracer, procurándonos algunha áncora material para reducirmos a incerteza. Isto normalmente implica apegármonos dun xeito desesperado a algo ou alguén, caérmonos dependentes dunha ou outra cousa, persoa, ou actividade. De aí que nos encontremos ás veces ocupados a facer cousas como fumarmos un montón de cigarros, ou mercarmos dunha maneira compulsiva obxectos superfluos, ou pasarmos a semana a esperar o botellón do sábado noite, ou aínda ficármonos atrapados en relacións de parellas infelices. Todas estas son situacións paradoxais que, aínda que a curto prazo poden darnos un pouco de alivio, a longo prazo vannos facer sentir peor, traendo infelicidade ás nosas vidas. Xustamente o oposto do que desexábamos, non si? Por conseguinte, cómpre liberármonos dalgúns dos nosos costumes máis arraigados, para non vivirmos toda a vida nesa condición bastante penosa. Un destes costumes é, exactamente, intentarmos cun gran afán afastarnos da dor. Nisto, estamos condenados ao fracaso; polo tanto, cómpre adoptarmos unha perspectiva diferente. É doado? Como a meirande parte das cousas que merecen facer, non, non o é. Para nada. A min, sempre me custa moitísimo.

Nunca é fácil, aínda que sexa necesario, mirarmos nos ollos a nosa fraxilidade, á nosa vulnerabilidade, ós nosos medos máis profundos. É quizais unha das cousas que máis nos asusta en absoluto. Non hai redentores aquí, xa. Ninguén nos vai botar unha man, e está ben que sexa así, ten que ser así: alternativas non hai. Estamos ante a nós mesmos, temos que mirar dentro de nós. Isto pode ser moi doloroso e non é un proceso que se pode levar a cabo unha soa vez para sempre. Sempre hai que volver a iso, así como un futbolista sempre volta a adestrarse a tirar os saques de esquina ou os penaltis. Non nos aportará certezas e non nos converterá en persoas mellores. Tampouco nos dará a felicidade. A palabra clave aquí é, xustamente, “aceptación”. Esta é a gran lección que cada un de nós pode aprender, o que pode facer unha gran diferencia na nosa maneira de reaccionarmos aos eventos, positivos e negativos, que acontecen na nosa vida. Estamos totalmente afeitos a empregar moitas enerxías para intentarmos cambiar o que nos pon incómodos e, xeralmente, o único que obtemos é una solución provisoria. De feito, estamos a facer o que en inglés se chama papering over the cracks: silenciamos os síntomas dun problema, mais nin sequera nos achegamos á súa raíz e, entón, á súa solución.

As nosas reaccións, como nos recorda Pema Chödrön, débense á incapacidade de aceptarmos o concepto de impermanencia. Aínda que saibamos que un día imos morrer, preferimos vivirmos como se fósemos inmortais, como se o noso destino fose ficarmos aquí para sempre. Isto vese particularmente no xeito de que a miúdo tiramos o noso tempo ao lixo coa procrastinación (como xustamente evidencia Cristina Benito, isto é moi humano, ata un xenio como Leonardo da Vinci o facía). Recoñecermos e aceptarmos a impermanencia é moi importante desde un dobre punto de vista. Por unha banda, axúdanos a poñer en perspectiva os acontecementos diarios (por exemplo, é realmente un problema tan serio termos que renunciar a unha determinada cousa?). Por outra banda, axúdanos a vivir os nosos días enfocándonos nas cousas importantes das nosas vidas (por exemplo, se temos trinta minutos de tempo morto, en lugar de pasar media hora a mirar a bitácora de Instagram, poderiamos limitarnos a dez minutos e, nos outros vinte minutos, chamarmos a algún dos nosos seres queridos).

Aceptarmos a nosa impermanencia permítenos ver os problemas, mesmo nos momentos de crise, dunha maneira máis destacada. Podemos ver que as condicións que nos rodean, aínda que ás veces sexan moi serias, non son parte de nós. Non temos que identificarnos con elas. Como escribín no textiño sobre as tatuaxes, a persoa que dixo que “nada che pertence de verdade, agás o que podes perder nun naufraxio” dixo a verdade. Aceptarmos realmente que nada fica eternamente axúdanos a aceptar o que nos pasa e permítenos vernos como o que realmente somos: unha criatura de pasaxe neste planeta. Isto non significa non valorarmos o significado da nosa vida, en absoluto. Pola contra, significa entendermos o que realmente é a nosa presencia no mundo e apreciarmos a súa verdadeira esencia. E deixármonos atrás o desexo de cousas fatuas, a ilusión de sermos diferentes ou as expectativas esaxeradas sobre un ou outro evento. Nunha palabra: aprendermos a aceptarnos a nos mesmos querernos así como somos, hoxe, neste momento. Apreciarmos a vida e o que nos está a pasar agora, a pesar de posibles problemas e dificultades. Isto non significa abandonar proxectos e tomar unha actitude indiferente cara o mundo. Non significa renunciar a loitar contra as inxustizas, en absoluto. Pola contra, significa seguirmos adiante coas nosas actividades e perseguirmos os nosos obxectivos, mais permanecendo ancorados ao momento presente, evitando apegármonos desesperadamente a eles e recordando que, ao fracasar un proxecto, sempre poden xurdir novas oportunidades. Ao despedirme, convídovos a lembrar que na palabra crise (do grego krisis) tamén está a raíz de crisálida, momento de transformación, de evolución… a todo o mundo nos gustan as bolboretas, non (E cómpre destacarmos que, ao viviren elas un só día, as bolboretas tamén son un emblema da impermanencia)? 😉